Mauzoleum rodziny Yorck von Wartenburg
Grobowiec rodziny Yorck von Wartenburg położony jest w kompleksie parkowo-leśnym niecałe 300 metrów od pałacu. Zostało wybudowane na zlecenie właściciela oleśnickich dóbr, hrabiego Hansa Ludwiga Dawida Yorcka von Wartenburg.
Projekt mauzoleum przypisuje się znakomitemu, niemieckiemu architektowi i malarzowi – Karlowi Friedrichowi Schinkel, chociaż w innych materiałach podaje się, że projekt oleśnickiego mauzoleum wykonał inny niemiecki architekt – Carl Ferdinand Langhans, który zaprojektował m.in. wrocławską operę. Budowę mauzoleum rozpoczęto latem 1828 roku pod kierunkiem radcy budowlanego Juliusa Schultze. Prace ukończono w 1829 roku.
Kaplica grobowa reprezentuje, często stosowany w architekturze cmentarnej w XIX wieku, typ neogotyckiej ośmiobocznej budowli o średnicy około 9 metrów. Zbudowana jest z cegły. Wysoki cokół jest licowany piaskowcem. Wcześniej na samym szczycie ocynkowanego dachu znajdował się żeliwny, złocony krzyż (obecnie niestety tylko żelazny), którego ramiona o rozpiętości 90 cm wskazywały wschód i zachód. Do mauzoleum prowadzą ciężkie, dwuskrzydłowe kute drzwi, autorstwa wrocławskiego mistrza ślusarstwa – Plassa.
Nad wejściem do mauzoleum znajduje się pięciopolowy herb hrabiowski rodziny Yorck von Wartenburg. Dla podkreślenia zasług dla kraju w polu pierwszym i czwartym znajduje się czarny pruski orzeł, a w polu drugim i trzecim znajdują się pionowe miecze ujęte w skrzyżowane dołem wieńce laurowe – symbol chwały żołnierskiej. Tarczę zwieńcza dziewięciopałkowa korona hrabiowska. Nad koroną znajdują się trzy hełmy turniejowe – czarny orzeł, głowa lwa i miecz w wieńcu laurowym. Całą tarczę podtrzymują lew i jednorożec. Pod tarczą znajduje się wstęga z łacińską sentencją NEC CUPIAS, NEC METUAS, co w wolnym tłumaczeniu znaczy: „nie pożądaj ani nie lękaj się”.
Feldmarszałek zmarł 4 października 1830 roku. Pochowano go w krypcie grobowej mauzoleum. Obok sarkofagu ustawiono trumny wcześniej zmarłych członów rodziny. Po prawej stronie spoczął syn Heinrich, po lewej żona Johanna, zmarła w czerwcu 1827 roku, i córka Johanna Berta hrabina von Hoverden, zmarła w 1819 roku. Kronikarz rodu ksiądz Carl Stehr pod datą 4 października 1830 roku zanotował: Zmarł David Ludwig Yorck hrabia von Wartenburg, pruski generał, feldmarszałek, rycerz Pruskiego Królewskiego Orderu Czarnego Orła, Orderu Czerwonego Orła z Liśćmi Dębu, Krzyża Wielkiego I i II klasy, Orderu z Żelaznym Krzyżem, Cesarskiego Austriackiego Krzyża Komandorskiego, Orderu Marii Teresy, carskich orderów: Aleksandra Newskiego, św. Jerzego II klasy, św. Włodzimierza II klasy, Medalu za Odwagę z Brylantami, francuskiego Oficerskiego Orderu Wielkiego Legii Honorowej. Dalej następowało wyliczenie jego bogatych dóbr.
Rodzina Yorcka kultywowała pamięć dzielnego antenata. W oleśnickim parku wystawiono mu piękny pomnik, autorstwa rzeźbiarza Raucha. Stanął tam także pomnik konwencji tauroskiej, ufundowany przez jego prawnuka Heinricha Yorcka von Wartenburga w setną rocznicę jej podpisania. W mauzoleum, które szczęśliwie przetrwało burze dziejowe, znajduje się sarkofag ze szczątkami generała. W parku przetrwał też nagrobek Siwka, ukochanego konia, na którym przebył swój szlak bojowy.
